ҚАЛА АСПАНЫНДА

Юрий Серебрянский

Мен Ардақ Нұрғазының өлеңдерімен алғаш рет 2016 жылы Алматыдағы «Полифония» фестивалі кезінде таныстым. Театрдың камералық буалдыр түнегінде экранға өлеңдердің орыс тіліндегі аудармасы шығып тұрды, ал автор сол сәтте өлеңдердің түпнұсқасын өз ана тілі, қазақ тілінде, оқып жатты. Ақынның өлеңдері шынайы болса, ол қай тілде сөйлесе де, оның қуаты барлық тілдік шекараларды бұзып шығады.

Ақынның сөз саптауы посткеңестік кезеңде пайда болған қазақ әдебиетінен мүлдем өзгеше екені белгілі болды. Автор 1991 жылдан кейін туғандардың санасына да сіңіп қалған Кеңес дәуірінен алыс, басқа ортада өскен. Демек, онсыз да әркелкі әдеби ортаға тағы бір маңызды дауыс, осы мәнмәтінде орын алып жатқан оқиғаларға қатысты ойын бүгін айтуға және осы сәтті сезінуге дайын, әрі өз кімдігін іздеуі мүлдем басқа мәнмәтінде орын алып жатқан дауыс қосылды. Мүмкін, «Қала аспанындағы қарақшы» дәл сол бағдарламалық мәтін, қатысуға деген толыққанды өтініш болар. Әрине, бұл өтініш ақынның пайда болғанынан бері бар, алайда дәл қазір ол айқын және саналы түрде, әрі түпнұсқа тілімен қатар ағылшын, қытай және орыс тілдерінде де айтылып отыр. Мәтін қазақстандық ақын, аудармашы Қанат Омарға арналған болатын. Қателесуім де мүмкін, бірақ дәл осындай тікелей сілтемені қазіргі қазақ не қазақстандық әдебиеттен көрген емеспін. Қазақ және орыс тілдерінде шығармашылықпен айналысатын авторлардың жолдары іс жүзінде мүлдем қиылыспайтын, олар бір-бірінен бөлек екі әлемнің – өсіп-өніп келе жатқан қазақ әдебиеті мен сөніп бара жатқан орыстілді, яғни жергілікті орыс немесе қазақстандық әдебиет – өкілдеріндей болатын. Екінші әлемді сипаттаудағы анықтама саны айқындықтың болмауының белгісі шығар. Ардақ Нұрғазының сөзі Қазақстандағы осы екі әдебиеттің арасында пайда болған жарыққа қонды және бұл – сол мәтіннің тек бір қыры ғана. Оның қалған мағыналары оңтайлы сәтте әрі соған дайын болып жазған авторлардың өлеңдерінің мағынасы сияқты уақыты келгенде ашыла жатар.